نوار مغز | electroencephalogram | EEG

احتمالا با شنیدن نام تست نوار مغز یا EEG، یاد تست نوار قلب یا ECG (EKG) می‌افتید که نسبت به تست نوار مغر نام آشنا‌تر است. در واقع هر دو تست فعالیت الکتریکی را ثبت می‌کنند؛ ولی از دو ارگان مختلف، یکی قلب و دیگری مغز.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این تست با ما در ادامه این مطلب همراه باشید.


نوار مغز چیست؟

الکتروانسفالوگرام یا نوار مغز تستی است که فعالیت الکتریکی در مغز بیمار را با استفاده از صفحات فلزی کوچک (الکترود) که به سر او متصل است، اندازه گیری می‌کند. حتی وقتی که در خواب هستیم سلول‌های مغز با استفاده از سیگنال‌های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و همیشه فعال هستند. این فعالیت الکتریکی که توسط الکترود‌ها دریافت و سپس تقویت شده و نویز‌های آن حذف می‌شود و به صورت یک خط مواج در نوار مغزی یا EEG خود را نشان می‌دهد.

تست EEG برای چه اختلالاتی درخواست می‌شود؟

{ EEG می‌تواند تغییرات در فعالیت مغز را نشان داده و در تشخیص اختلالات مغزی مانند صرع یا حملات تشنج مفید واقع شود. همچنین EEG در تشخیص موارد زیر نیز کاربرد دارد:

نوار مغز برای چه بیماری هایی درخواست می شود

  • تومور‌های مغزی
  • آسیب‌های مغزی ناشی از ضربات
  • اختلال در عملکرد مغز (انسفالوپاتی)
  • اختلالات خواب
  • سکته مغزی
  • عفونت‌های مغزی
  • دمانس
  • از این تست نیز برای تشخیص کمای مداوم استفاده می‌شود.
  • همچنین از این تست که همراه با بیهوشی گرفته می‌شود، برای تشخیص میزان مناسب بیهوشی استفاده می‌شود.
  • کمک به تشخیص اختلالات روانی


خطرات تست نوار مغز

{ الکتروانسفالوگرام یک روش غیر تهاجمی و بی خطر است؛ ولی در مواقعی حملات به صورت عامدانه در بیماران صرعی ایجاد شده که در صورت نیاز مراقبت های پزشکی در دسترس بیمار هستند . }
در بعضی موارد EEG می‌تواند باعث تشنج در بیماران با سابقه این اختلالات شود این حملات به دلیل پرتو‌های نور یا تنفس عمیق است که در طی تست انجام شده است. در صورت بروز این مشکل در بیمار، به سرعت توسط متخصصین اقدامات مورد نیاز انجام می‌شود.


آمادگی‌های لازم برای تست نوار مغز

به نقل از مایوکلینیک:

  1. بیمار باید ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از تست از مصرف هر گونه ماده کافئین دار پرهیز کند چرا که در نتیجه تست می‌تواند تاثیرگذار باشد.
  2. بیمار می‌تواند دارو‌های روزمره خود را مصرف کند مگر اینکه پزشک از او بخواهد که داروهایش را مصرف نکند.
  3. بیمار باید شب قبل از تست موهای خود را با شامپو بشوید ولی نباید از اسپری و حالت دهنده مو استفاده کند چون این موارد باعث سخت شدن چسبیدن الکترود‌ها می‌شود.
  4. در مواردی نیاز است که بیمار حین تست، خواب باشد. در این مواقع بیمار باید روز قبل نخوابیده یا کمتر بخوابد. بزرگسالان شب قبل از تست اجازه ۴ تا ۵ ساعت خواب دارند؛ در حالی که کودکان می‌توانند شب قبل از تست ۵ تا ۷ ساعت شب قبل از تست بخوابند.
  5. از روزه گرفتن و غذا نخوردن قبل از تست پرهیز کنید چون قند خون پایین در نتیجه تست اثرگذار است.

موارد مداخله‌گر در نتیجه تست نوار مغز

  • هیپوگلایسمی (پایین بودن قند خون)
  • حرکات چشم یا بدن حین تست
  • نور، به ویژه نور‌های روشن یا فلش‌ها
  • بعضی دارو‌ها مانند آرام بخش
  • نوشیدنی‌های کافئین دار
  • موهای چرب یا اسپری زده شده

در طول انجام تست چه اتفاقاتی می‌افتد؟

  1. از بیمار درخواست می‌شود به راحتی روی صندلی بنشیند یا روی یک تخت دراز بکشد.
  2. ۱۶ تا ۲۵ الکترود روی سر بیمار وصل خواهد شد یا از کلاهی که الکترود‌ها به آن متصل شده‌اند استفاده می‌شود.
  3. از بیمار خواسته می‌شود چشم‌های خود را ببندد و آرام باشد.
  4. بیمار نباید در طول آزمون حرکت داشته باشد
    * ممکن است آزمون متوقف شود و مدتی به بیمار استراحت داده شود.
  5. در حین انجام آزمون ممکن است از بیمار خواسته شود نفس عمیق بکشد یا در معرض نور چشمک زن قرار گیرد. این کار باعث می‌شود نتیجه حاصل از این کار در نوار مغزی ثبت شود.
    این تست معمولا بوسیله یک تکنیسین انجام شده و معمولا بین ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد.
  6. اگر تست بیمار برای بررسی اختلالات خواب باشد او باید در حین تست خواب باشد.
  7. در صورتی که بیمار به مراقبت‌های بیشتری نیاز داشته باشد نیاز است تا برای تست EEG در بیمارستان بستری شده و نوار مغز طولانی مدت (۲۴ساعته) از او گرفته شود.
  8. در موارد ضروری پزشک ممکن است برای برخی بیماران تست EEG سرپایی را درخواست دهد.

بعد از گرفتن تست نوار مغزی

بعد از انجام تست الکترود‌ها از روی سر بیمار برداشته شده و در صورتی که از آرام بخش استفاده نشده باشد بیمار عوارضی احساس نمی‌کند و می‌تواند به زندگی روزمره خود بپردازد. در غیر این صورت تا مدتی طول می‌کشد که عوارض دارو از بین برود و در این مدت (تا از بین رفتن عوارضی مانند خواب آلودگی)، بیمار نباید رانندگی کرده و بهتر است از کسی بخواهد تا او را به خانه برساند.

نتایج نوار مغزی

انواع مختلف امواج مغزی در نتیجه‌ی نوار EEG دیده می‌شود:

  • امواج آلفا: تنها زمانی که چشم‌ها بسته هستند ولی فرد بیدار است (زمانی که چشم‌ها باز هستند ولی فرد روی موضوعی تمرکز دارد دیده نمی‌شوند).
  • امواج بتا: در زمان بیداری و بعد از مصرف داروهایی مانند بنزودیازپین
  • امواج دلتا: در کودکان و افرادی که خواب هستند.
  • امواج تتا: در افرادی که خواب هستند و کودکان نیز وجود دارد.

فیزیولوژی پزشکی گایتون – Guyton and Hall Text book of medical physiology 14th edition

نتایج نوار مغز نرمال (EEG) شامل موارد زیر است

  • در افراد بزرگسالی که بیدار و هوشیار هستند در نتیجه تست، اغلب امواج آلفا و بتا دیده شود.
  • در صورت استفاده از فلش نور حین تست، مغز یک واکنش کوتاه به هر بار فلش نور می‌دهد اما امواج مغزی حالت عادی دارند.
  • هر ۲ نیمکره مغز نشان دهنده الگوی فعالیت الکتریکی یکسان باشد.
  • هیچ گونه کاهش یا افزایش ناگهانی در فعالیت مغز وجود نداشته باشد.

نتایج غیر عادی نوار EEG شامل موارد زیر است:

  • الگوی متفاوت در دو نیمکره مغز وجود داشته باشد.
  • نوار مغز نشان دهنده‌ی فعالیت‌های الکتریکی ناگهانی باشد.
  • بروز تغییرات در الگوی امواج
  • در فرد مبتلا به صرع محل دقیق بروز این فعالیت‌های غیر عادی می‌تواند به تشخیص نوع صرع یا تشنج کمک کند.
  • مسمویت با دارو، عفونت یا دیابت می‌تواند نتایج غیر عادی در نوار مغز ایجاد کند.
  • دیده شدن امواج دلتا و تتا در افراد بزرگسال که نشان دهنده‌ی آسیب مغزی است.
  • در مواردی که نوار مغزی یک خط صاف است می‌تواند ناشی از نرسیدن خون یا اکسیژن به مغز باشد یا در افرادی که در کما هستند نیز این مورد می‌تواند دیده شود.

 

منابع :

فیزیولوژی پزشکی گایتون – Guyton and Hall Text book of medical physiology 14th edition

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D8%B2%DB%8C

https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/electroencephalogram-eeg

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/eeg/about/pac-20393875