فشارخون چیست؟
فشار خون نیرویی است که خون را از طریق سیستم گردش خون ما حرکت می‌دهد و باعث انتقال اکسیژن یا مواد مغذی از طریق عروق به بافت‌ها و اندام‌ها می‌شود. فشار طبیعی ضروری است با این حال، میتواند به طور خطرناکی بالا رفته یا اینکه به شدت کاهش یابد.
فشار خون نرمال در چه رنجی است؟
زمانی که پزشک فشارخون بیمار را اندازه گیری کرد، معمولا توسط دو عدد این فشارخون گزارش می‌شود: عدد بالایی نشان دهنده‌ی فشار سیستولیک و عدد پایینی نشان دهنده‌ی فشار دیاستولیک می‌باشد. «سطح فشار خون طبیعی کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی متر جیوه است.»
انجمن قلب آمریکا (AHA) بین این محدوده را فشار خون نرمال و طبیعی در نظر می‌گیرد. البته لازم به ذکر است که آنچه در هر مرحله تشخیص، فشار خون بالا یا پایین یا نرمال را تعیین می‌کند، میانگین تعداد فشار بیماردر طی یک دوره زمانی است.
فشار سیستولیک یا دیاستولیک کدام یک مهم‌تر است؟
«طی سالها، تحقیقات نشان داده است که هر دو عدد در نظارت بر سلامت قلب به یک اندازه مهم هستند. با این حال، بیشتر مطالعات نشان می‌دهد خطر بیشتر سکته‌های مغزی و بیماری‌های قلبی مربوط به فشارهای سیستولیک بالاتر در مقایسه با فشارهای دیاستولیک افزایش یافته است.»
فشار خون بالا یا Hypertion به چه فشاری اطلاق می‌گردد؟
- فشارخون سطح یک: اگر فشار سیستولیک بیمار به ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه برسد یا فشار دیاستولیک بیمار به ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه برسد، تشخیص فشار خون بالاست. در این مرحله با اصلاح سبک زندگی که در ادامه به آن می‌پردازیم، میتوان سطح فشارخون را کنترل کرد و به حالت عادی بازگرداند.
- فشارخون سطح دو: اگر میزان فشار سیستولیک بیمارعدد ۱۴۰ یا بیشتر را نشان دهد، یا فشار دیاستولیک او ۹۰ یا بیشتر باشد، فشار خون مرحله ۲ محسوب می‌شود. در این مرحله علاوه بر داشتن یک لایف استایل صحیح نیاز به مصرف دارو طبق نظر پزشک می‌باشد.
- منطقه‌ی بحرانی: فشار بالای ۱۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه نشانگر یک مشکل جدی در سلامتی است. در این حالت حتی اگر بیمار علائمی نظیر درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه، وجود خون در ادرار، علائم سکته‌ی مغزی و سردرد را نداشته باشد؛ باز هم فورا باید به پزشک مراجعه کند.
فشار خون پایین یا افت فشار به چه فشاری اطلاق می‌گردد؟
کاهش فشار خون ۹۰/۶۰ میلی متر جیوه یا پایین تر اغلب کاهش فشار در نظر گرفته می‌شود که خطرناک است؛ زیرا باعث می‌شود خون و اکسیژن کافی بدن و قلب بیمار تامین نشود.
دلایل بروز فشار خون بالا چیست؟
- هایپرتنشن بر اساس علت ابتلا به دو دسته تقسیم می‌شود: اولیه یا essential که بیش از ۹۰٪ بیماران فشار بالا در این دسته قرار می‌گیرند. این بیماران به مرور زمان و بنا به دلایلی که هنوز دقیقا کشف نشده، دچار بیماری می‌شوند. با این حال انتظار می‌رود عوامل زیر در ایجاد این مشکل موثر باشند:
-
- جهش‌های ژنی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی به ارث رسیده از والدین
- انتخاب سبک نادرست زندگی وعدم فعالیت
- مشکلات جسمی مثل اختلال در عملکرد کلیه
-
- ثانویه یا secondary. بر خلاف فشار اولیه، این بیماری به سرعت به دنبال عوامل زیر ظاهر می‌شود:
-
- بیماری کلیوی
- آپنه انسدادی خواب
- نقص مادرزادی قلب
- مشکلات تیروئید
- عوارض جانبی داروها
- استفاده از داروهای غیرقانونی
- سوء مصرف یا استفاده متداول از مشروبات الکلی
- مشکلات غده فوق کلیه
- تومورهای غدد درون ریز خاص
-
دلایل بروز افت فشار خون چیست؟
-
- بارداری
- از دست دادن مقدار زیادی خون به دنبال آسیب دیدگی یا زخم
- اختلال در گردش خون ناشی از حملات قلبی یا دریچه‌های معیوب قلب
- ضعف و حالت شوک که گاهی اوقات همراه با کمبود آب بدن است
- شوک آنافیلاکتیک
- عفونت‌های جریان خون
- اختلالات غدد درون ریز مانند دیابت، نارسایی آدرنال و بیماری تیروئید
- عوارض داروهایی مثل نیتروگلیسیرین، دیورتیک ها، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و داروهای ضد اختلالات نعوذ
برخی از افراد به دلایل نامشخص فشار پایین دارند. این نوع افت فشار خون، که فشار خون بدون علامت مزمن نامیده می‌شود، معمولاً مضر نیست.
• علائم فشار خون بالا چیست؟
فشارخون بالا به قاتل خاموش معروف است زیرا بسیاری از افراد هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند. ممکن است سالها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا وضعیت به قدری شدید شود که علائم آشکار گردد، حتی در آن زمان، این علائم ممکن است به مسائل دیگری نسبت داده شود.
بنابراین بهترین راه برای آگاهی از هایپرتنشن اندازه گیری منظم فشار است. سایر علائم فشار خون بالای شدید که نیازمند مراجعه‌ی فوری به پزشک است، عبارتند از:
- سردرد _ شایع‌ترین علامت
- تنگی نفس
- خون دماغ شدن
- گرگرفتگی
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- اختلال در دید
- خون در ادرار
علائم افت فشار خون چیست؟
- این علائم عبارتند از:
- خستگی
- سبکی سر
- سرگیجه
- حالت تهوع
- پوست نرم
- افسردگی
- از دست دادن هوشیاری
- تاری دیددر صورت داشتن علائم زیر، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
- نبض سریع
- تنفس کم عمق
- پوست سرد یا نرم
این علائم ممکن است نشان دهنده شوک باشد که یک موقعیت اورژانسی است.
تشخیص فشار غیرطبیعی
تشخیص بیماری‌های مرتبط با فشار خون بسیار ساده است. برای این کار تنها نیاز است که فشار بیمار در فواصل زمانی منظم چک شود. علاوه بر آن علائم ذکر شده نیز میتواند برای پزشک کمک کننده باشد.
برای پیشگیری از ابتلا و درمان فشارخون بالا چه باید کرد؟
سبک زندگی صحیح در پیشگیری و حتی درمان بیماری های مرتبط با فشار خون بسیار حائز اهمیت است. مواردی که در ادامه ذکر می شود اقدامات بسیار ساده و در عین حال موثر در پیشگیری از ابتلا و درمان بیماری هایپرتنشن است:
-
کاهش وزن:
اگر اضافه وزن دارید، کاهش حتی دو کیلوگرم می تواند فشار شما را کاهش داده و علاوه بر آن خطر سایر بیماری ها مثل بیماری های قلبی را نیز کم کند.
بررسی چندین مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داده است که رژیم های لاغری فشار دیاستولیک را به طور متوسط ۳.۲ میلی متر جیوه و فشارخون سیستولیک را ۴.۵ میلی متر جیوه کاهش می دهند -
افزایش فعالیت و تحرک:
در یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ تعدادی بیمار مسن و کم تحرک، تمرینات هوازی انجام دادند. پس از بررسی نشان داده شد که فشار سیستولیک آن ها به طور متوسط حد.ود ۳.۹% و فشار دیاستولیک آن ها ۴.۵% کاهش یافته است. این نتیجه تقریبا به اندازه ی اثر برخی از داروهای کاهنده ی فشارخون است.
بنابراین میتوان گفت که ورزش یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای کاهش فشار بالا انجام دهید. زیرا باعث می شود قلب شما در پمپاژ خون ، که باعث کاهش فشار در عروق می شود ، قویتر و کارآمدتر شود.
در واقع ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده روی، یا ۷۵ دقیقه ورزش شدید مانند دویدن در هفته، می تواند به کاهش فشار خون و بهبود سلامت قلب شما کمک کند. -
کاهش مصرف سدیم
-
افزایش مصرف پتاسیم:
پتاسیم اضافی علاوه بر کمک به دفع بیشتر سدیم، از فشار عروق خونی نیز می کاهد. با این وجود، رژیم های غنی از پتاسیم برای بیماران کلیوی مضر می باشد. بنابراین قبل از مصرف زیاد غذاهای پتاسیم دار با پزشک خود مشورت کنید. برخی از این غذاها عبارتند از:
- غذاهای لبنی کم چرب
- ماهی
- میوه هایی مثل موز، زردآلو، پرتقال، خربزه
- سبزیجات بویژه سبزیجات برگ دار، سیب زمینی و گوجه فرنگی
- لوبیا
-
کنترل استرس:
استرس عامل اصلی بیماری فشار بالاست. با انجام مدیتیشن، یوگا و گوش کردن به موسیقی‌های آرام بخش سعی کنید استرس را از خودتان دور کنید. کمتر کار کنید و فشار کاری و اضطراب و تنش‌های مربوط به محیط کار را کاهش دهید.
-
حذف غذاهای فرآوری شده
-
ترک سیگار:
ترک سیگار موجب سلامت همه جانبه‌ی بیمار می‌شود. سیگار در ابتدا به صورت فوری اما موقت موجب افزایش میزان فشار خون خواهد شد. اما در دراز مدت مواد شیمیایی موجود در توتون و تنباکو موجب آسیب رساندن به عروق و تنگی آن ها، و در نهایت منجر به هایپرتنشن می‌گردد. یک مطالعه نشان داده که فشار در کودکانی که در اطرافشان افراد سیگاری است نسبت به کودکانی که در خانواده‌ی خود شخص سیگاری ندارند، بیشتر است
-
خوردن غذاهای غنی از منیزیم:
منیزیم یک ماده‌ی معدنی مهم است که به شل شدن عروق خونی کمک می‌کند. با مصرف سبزیجات، لبنیات، حبوبات، مرغ، گوشت و غلات کامل می‌توانید منیزیم را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
-
کاهش شکر در رژِیم غذایی
-
گیاهان دارویی:
برخی گیاهان تاثیر به سزایی در کاهش فشار خون دارند. از جمله‌ی این گیاهان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
شنبلیله، عرق بیدمشک، عرق سنبل الطیب، شربت سیر
درمان خانگی افت فشار خون
راهکار‌های زیر در افزایش فشارخون به بیمار کمک خواهد کرد که با انجام آن‌ها و کنترل فشار خود میتواند موثرین‌ترین آن‌ها را انتخاب کند:
- نوشیدن فراوان مایعات
- نمک و غذاهای شور
- خوردن غذاهای سرشار از فولات مثل عدس، مرکبات، تخم مرغ، جگر
- غذاهای سرشار از ویتامین B۱۲ مثل تخم مرغ، گوشت
- وعده‌های غذایی بزرگ را به وعده‌های کوچک تبدیل کنید و در طی روز چندین بار میل کنید
- اجتناب از صرف زمان زیاد در سونا یا وان آب گرم
- به آرامی تغییر پوزیشن دهید
- استفاده از جورابهای مخصوص که خون را از پا به سمت بالا هدایت می‌کنند.
آیا در بارداری فشارخون بالا یا پایین می‌رود؟
«تغیراتی که در دوران بارداری در بدن شما اتفاق می‌افتد، میتواند بر فشار خون شما تأثیر بگذارد. حین بارداری، سیستم گردش خون شما به سرعت گسترش می‌یابد که ممکن است باعث افت فشار شود. معمولاً کاهش فشار خون در ۲۴ هفته اول بارداری است.»
منابع:
https://www.healthline.com/health/low-blood-pressure-diet
https://www.healthline.com/health/hypotension
https://www.medicalnewstoday.com/articles/318716
https://www.medicalnewstoday.com/articles/270644
https://www.verywellhealth.com/average-blood-pressure-by-age-5085328#average-by-age-in-adults
https://pressbooks.library.ryerson.ca/vitalsign/chapter/blood-pressure-ranges/
اگر با علائم کاهش و یا افزایش در فشار خونتان روبه رو هستید بهتر است هرچه سریعتر به یک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید زیرا این بیماری می تواند منجر به بیماری های ثانویه خطرناکی از جمله سکته قلبی شود برای دریافت نوبت با شماره تلفن های مرکز فوق تخصصی طبیب برتر تماس بگیرید
دکتر نجمه شریفی متولد فروردین ۱۳۷۸ در شهر اصفهان هستند. ایشان مقاطع تحصیلی دبستان تا دبیرستان خود را در تهران پشت سر گذاشته و در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان دانشجوی مقطع دکتری داروسازی وارد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان شدند. ایشان در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ به تیم محتوای «طبیب برتر» پیوستند و با قلم خود در انتقال مفاهیم و پاسخ به سوالات مخاطبین عزیز این مجموعه را کمک کردند.
- سنگینی قفسه سینه | چرا قفسه‌ی سینه‌ام سنگینه؟ - مهر ۱۷, ۱۴۰۰
- علائم سکته‌ی قلبی در زنان و مردان - شهریور ۶, ۱۴۰۰
- رژیم غذایی سالم برای بیماران قلبی - مرداد ۱۶, ۱۴۰۰
