تیک عصبی چیست و چرا ایجاد می شود + روش درمان

اختلالات تیک (Tic Disorders) و کشش (Twitch)

بسیاری از افراد در برخی از مواقع اسپاسم، مانند اسپاسم عضلات خاص را تجربه می‌کنند. این حرکات که به آن تیک عصبی یا کشش می‌گویند، هر چند ممکن است در هر نقطه از بدن رخ دهند؛ اما اغلب روی پلک‌ها یا صورت تأثیر می‌گذارند. در اکثر موارد، تیک‌ها و کشش‌ها بی‌خطر و موقتی هستند. اختلالات تیک به طور کلی با درمان و تغییر شیوه زندگی قابل کنترل است.
در حالی که بسیاری از افراد از اصطلاح tic و twitch به جای هم استفاده می‌کنند، تفاوت‌هایی بین این دو شکل حرکت وجود دارد که با مرور ویژگی آن‌ها در مقاله زیر بیشتر به تفاوتشان پی میبریم.

تیک‌ها (Tics)

تیک عصبی اغلب با حرکات مکرر یک عمل تکرار می‌شوند. به عنوان مثال، کسی که دچار تیک است ممکن است چندین بار پلک بزند یا بینی خود را به طور مکرر منقبض کند.
تیک‌ها دو نوع هستند:

1. تیک‌های حرکتی
2. تیک‌های صوتی

تیک‌های حرکتی (motor Tics)

تیک‌های حرکتی را می‌توان به صورت ساده یا پیچیده طبقه‌بندی کرد.
تیک‌های حرکتی ساده شامل:

1. چروک شدگی بینی
2. کشیدگی (Twitch) سر
3. چشمک زدن
4. گاز گرفتن لب
5. صورتک زدن
6. شانه بالا انداختن

تیک‌های پیچیده:

از یکسری حرکات تشکیل شده‌اند که با ترتیب مشخص انجام شده و شامل موارد زیر میشود:
۱. لگد زدن
۲. پریدن
۳. تقلید از حرکات دیگران
۴. بوییدن اشیا

تیک‌های عصبی حرکتی ساده یک گروه عضلانی را درگیر و تیک‌های حرکتی پیچیده معمولاً بیش از یک گروه عضلانی را درگیر می‌کند. حتی می‌تواند به نظر برسد که فرد به طور عمدی تیک را
انجام می‌دهد.

و تیک‌های صوتی (vocal Tics):

به اصوات ناگهانی تولید شده در حین رفتار غیرطبیعی، تیک‌های صوتی گفته می‌شود.
تیک‌ عصبی صوتی ساده شامل یک صدای ساده است ولی تیک‌های صوتی پیچیده شامل گفتار معنی دارتری هستند (مانند کلمات).
تیک‌های صوتی ساده عبارتند از:

1. سرفه کردن
2. پاکسازی گلو
3. غرغره کردن
4. استشمام کردن
5. پارس کردن
6. هیس کردن

تیک‌ عصبی صوتی پیچیده عبارتند از:

۱. تکرار کلمات و عبارات
۲. تقلید صدای حیوانات
۳. داد زدن

تیک‌ عصبی اغلب نه به عنوان حرکات غیرارادی و غیرقابل اجتناب بلکه به عنوان حرکات غیرارادی و قابل کنترل طبقه‌بندی می‌شود. این بدان معناست که افراد قادرند Ticها را برای مدتی سرکوب کرده که این عمل سبب احساس ناراحتی در فرد می‌شود.

افراد در هر سنی می‌توانند تیک را تجربه کنند ولی شیوع آن در کودکان بیشتر است. متخصصان مغز و اعصاب می‌گویند حدود ۲۰٪ کودکان تیک عصبی را تجربه می‌کنند و تیک‌ها در پسران، بسیار بیشتر از دختران بروز می‌یابد.

دقیقاً مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد Tic disorders می‌شود. بر اساس تحقیقات پزشکان به نظر می‌رسد استرس و کمبود خواب، هم در بروز و هم در شدت تیک‌های حرکتی نقش دارند. قبلا اعتقاد پزشکان بر این بود که برخی از داروها، از جمله آن‌هایی که برای درمان اختلال بیش فعالی و نقص توجه استفاده می‌شوند مثل، ریتالین، در کودکان سبب استعداد ابتلا به تیک عصبی می‌شوند، هرچند مطالعات جدید نشان می‌دهد که این نظر صحیح نیست.

کشش Twitch:

توئیچ برخلاف تیک‌ عصبی در اکثرا انقباضات عضلانی و منفرد هستند، نه انقباضات مکرر. آن‌ها انقباضات عضلانی هستند که به‌عنوان تکان‌های میوکلونیک (myoclonic jerks) نیز شناخته می‌شوند. کشش‌ها کاملاً غیرارادی غیرقابل اجتناب هستند و قابل کنترل و سرکوب نیستند.

یک نوع Twitch عضله، بلفارواسپاسم خوش‌خیم است. بلفارواسپاسم به لرزش و کشش غیرارادی عضلات یک یا هردو پلک گفته می‌شود. این اتفاق اغلب در یک دوره زمانی مداوم و به صورت تکراری رخ می‌دهد. در موارد شدید که نادر است، بلفارواسپاسم خوش‌خیم ممکن است شامل ابرو، دهان و گردن نیز باشد. گرچه کشیدگی (Twitch) پلک ممکن است از تیک چشم تقلید کند، اما تفاوت آن‌ها در این است که Twitch قابل کنترل و مهار نیست واغلب در بزرگسالان اتفاق می‌افتد.

متخصصان نورولوژیست بر این باورند که کشیدگی (Twitching) پلک در بلفارواسپاسم در اثرعدم عملکرد صحیح سلول‌های خاص در یک ناحیه از مغز ایجاد می‌شود. توئیچ پلک ممکن است با خشکی چشم، استرس، کمبود خواب، کافئین و شرایط نوری نامناسب بدتر شود.

تاثیر تیک‌ عصبی بر زندگی

اکثر تیک‌ها شدید نیستند بنابراین تأثیر بسیار کمی بر کیفیت زندگی فرد دارند. اگرچه در بعضی موارد، تیک‌ عصبی ممکن است به اندازه‌ای زیاد شوند که مخل و آزار دهنده باشند. در این صورت، می‌توانند بسیاری از زمینه‌های زندگی فرد از جمله مدرسه، کار و زندگی اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند.
پزشکان از چهار ویژگی برای شناسایی و تشخیص اختلالات Tic استفاده می‌کنند:

1. سنی که تیک‌ها شروع می‌شوند.
2. مدت زمانی که تیک طول می‌کشد.
3. شدت تیک‌ عصبی
4. آیا تیک حرکتی است یا صوتی یا هر دو.

اختلال تیک گذرا (Transient Tic disorder)

این اختلال معمولاً در سنین جوانی ظاهر شده و این بیماری تا ۲۰٪ کودکان در سن مدرسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اختلال تیک گذرا با وجود یک یا چند تیک ، حداقل برای یک ماه، اما کمتر از یک سال مشخص می‌شود. اکثر تیک‌های دیده شده در این اختلال تیک‌های حرکتی هستند، اگرچه تیک‌های صوتی نیز ممکن است وجود داشته باشند.

بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال چندین قسمت از تیک های گذرا را تجربه می کنند که ممکن است نحوه بروز آنها با گذشت زمان متفاوت باشد.

تیک حرکتی مزمن یا تیک صوتی مزمن

در حالی که تیک های گذرا در طی یک سال ناپدید می‌شوند، تیک های مزمن می‌توانند یک سال یا بیشتر دوام بیاورند. مشخصه اصلی اختلال تیک مزمن وجود یک یا چند تیک طولانی مدت است که ممکن است حرکتی یا صوتی باشند، اما هر دو نیستند. برای تشخیص اختلال تیک مزمن، باید علائم قبل از ۱۸ سالگی شروع شده ومیزان شیوع آنها کمتر از ۵ کودک در بین ۱۰۰مورد است.

سندرم تورت (Tourette’s syndrome)

در برخی موارد، آنچه به نظر می‌رسد تیک مزمن است، ممکن است نشانه‌ای از سندرم تورت باشد. این سندرم شدیدترین اختلال تیک بوده و با تیک‌های حرکتی و تیک‌های صوتی مشخص می‌شود. از آنجا که بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال تشخیص داده نشده‌اند، دقیقاً مشخص نیست که چند نفر در دنیا با سندرم تورت زندگی می کنند.

علائم به طور معمول از سنین ۵ تا ۱۸ سالگی شروع شده و شدت آن اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کند. ممکن است دوره‌هایی با کاهش فراوانی تیک و به دنبال آن افزایش فعالیت تیک وجود داشته باشد. خوشبختانه، بسیاری از مبتلایان به سندرم تورت با افزایش سن، بهبود پیدا می‌کنند.

چگونه اختلالات تیک عصبی درمان می شوند؟

درمان اختلالات Tic به شدت علائم بستگی داشته و در بسیاری از موارد، هیچ درمانی لازم نیست چرا که تیک‌ها به خودی خود برطرف می‌شوند. در بعضی موارد پزشکان ممکن است رفتار درمانی، دارو یا ترکیبی از این دو را تجویز کنند. رفتار درمانی به افراد کمک می کند تا علائم تیک خود را کنترل کرده و تعداد دفعات آن را کاهش دهند.

به طور معمول استفاده از داروها برای کاهش فرکانس تیک و افزایش کیفیت زندگی روزمره فرد استفاده می شود. این مداخلات، چه دارویی و چه رفتار درمانی معمولاً منجر به رفع کامل علائم Tic نمی‌شود.

درمان اولیه در اختلالات Tic

اولین قدم مهم در بیماران مبتلا به Tic، انتخاب علائمی است که بیشترین مشکلات را در عملکرد روزانه بیمار ایجاد می‌کنند. این علائم در یک بیمار ممکن است خود تیک، در دیگری ممکن است اختلال کم توجهی یا وسواس فکری عملی همراه باشد و یا ممکن است ترکیبی از علائم باشد. از آنجا که فشارهای روانی و اجتماعی می تواند علائم را بدتر کند، مهم است که این موارد را بررسی کنید و مداخلاتی مانند مشاوره فردی یا خانوادگی را در نظر بگیرید.

برای بیماران با علائم خفیف، مداخلات آموزشی و روانشناختی ممکن است برای رساندن علائم به حد قابل تحمل کافی باشد. توجه به ناتوانی بیمار بسیار مهم است و علائمی که باعث ناتوانی می شوند، برای درمان دارویی مناسب هستند که متاسفانه اکثر أوقات معالجه نمی‌شوند.

نزدیکان بیمار باید بدانند که تیک ها از نظر علائم کاهش یافته، و گاهی اوقات فقط مدتی انتظار می‌تواند باعث کاهش آنها شود، و در نتیجه ازمصرف دارو یا افزایش آن بهتر است جلوگیری کند.

درمان دارویی برای Tic

به طور کلی تیک‌هایی درمان دارویی می‌شوند که در مدرسه یا سایر کارهای روزمره تداخل ایجاد کرده یا باعث ایجاد خجالت اجتماعی، ناراحتی جسمی یا خودزنی هستند. در تجویز داروهای سرکوب کننده تیک، معمولاً کمترین دوز تجویز می‌شود تا سبب رفع ناتوانی شود. دارو‌های مورد استفاده در درمان Tic شامل موارد زیر هستند:

۱- آلفا ۲ آگونیست ها: کلونیدین و گوآنفاسین

۲- بلوک کننده‌های دوپامین: هالوپریدول، پیموزید و فلوفنازین

نقش ویتامین D در بروز و درمان تیک عصبی

کمبود ویتامین D در کودکان مبتلا به اختلالات تیک مزمن مشاهده شده است. کودکان مبتلا به تیک مزمن، به طور قابل توجهی کمتر از کودکان سالم ویتامین D داشته و میزان کمبود آن با افزایش شدت علائم تیک در ارتباط است.

درمان با مکمل ویتامین D3 ، و چک کردن سطح ویتامین D سرم کودکان مبتلا به Tic های مزمن، توانست بدون هیچ گونه واکنش جانبی، به طور قابل توجهی میزان Ticهای آن ها را کاهش دهد. پس مکمل ویتامین D3 ، با توجه به هزینه کم و بدون عارضه بودن، ممکن است درمانی موثر در بهبود علائم در برخی کودکان خاص با )CTD (chronic tic disorder باشد.

منابع :

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6716592/

https://kidshealth.org/en/teens/tics.html

https://www.webmd.com/brain/tic-disorders-and_twitches