آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریه انسداد یکی از عروق ریه می‌باشد. در بیشتر موارد، این انسداد ناشی از لخته‌ی خونی است که عموما از رگ‌های پا یا به ندرت از رگ‌های سایر نقاط بدن به ریه می‌رود.
آیا آمبولی ریوی خطرناک است؟
از آن جایی که لخته‌ها جریان خون در ریه‌ها را مختل می‌کنند، می‌تواند به بخشی از ریه آسیب برساند، سطح اکسیژن را در خون کاهش دهد و اعضای دیگر را نیز تحت تأثیر قرار دهد. با این حال در صورت درمان سریع به ندرت کشنده است.
احتمال زنده ماندن از آمبولی ریوی چقدر است؟
«بقای گزارش شده پس از ترومبوآمبولی وریدی بسیار متفاوت است. بقای» کوتاه مدت «از ۹۵٪ تا ۹۷٪ برای ترومبوز ورید عمیق و از ۷۷٪ تا ۹۴٪ برای آمبولی ریوی گزارش شده و بقا» طولانی مدت «از ۶۱٪ تا ۷۵ برای هر دو (ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه) است.»
چه عواملی باعث بروز آمبولی ریوی می‌شود؟
در ابتدا اشاره کردیم که انسداد عروق ریوی موجب آمبولی می‌شود. اما این انسداد چطور ایجاد می‌شود و ناشی از چیست؟ اگر در رگ‌های عمیق بدن به خصوص پا لخته‌ی خونی ایجاد شود، این لخته‌ی خون می‌تواند به سمت عروق ریوی حرکت کرده و در آن جا موجب انسداد رگ گردد. لخته‌های خون در اثر شکستگی استخوان یا پارگی عضلات، جراحی‌ها و شیمی درمانی ممکن است ایجاد گردد. هم چنین به دنبال‌عدم تحرک در دراز مدت مثلا نشستن طولانی در سفر، دراز کشیدن طولانی در دوران بهبود بیماری و… ممکن است خون لخته گردد. علاوه بر خون ممکن است وجود قسمتی از یک تومور، چربی مغز استخوانی که به سمت ریه آمده است و یا حباب‌های هوا هم موجب انسداد و گرفتگی عروق ریه یا همان آمبولی ریوی گردند.
چه عواملی خطر ابتلا به آمبولی ریه را افزایش می‌دهند؟
داشتن هر یک از موارد زیر می‌تواند امکان ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. این عوامل عبارت‌اند از:
- سرطان
- سابقه خانوادگی آمبولی
- شکستگی پا یا ران
- اختلالات ژنتیکی لخته شدن خون
- سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی
- جراحی بزرگ
- چاقی
- سبک زندگی بی‌تحرک
- سن بالای ۶۰ سال
- مصرف استروژن یا تستوسترون
علائم هشدار دهنده‌ی آمبولی ریوی چیست؟
اولین علامت آمبولی ریوی
«علائم بیماری بسته به شدت لخته متفاوت است. اولین علائم معمولاً تنگی نفس و دردهای قفسه سینه است که با ورزش و فعالیت بدتر می‌شود. ممکن است سرفه‌هایتان دارای خلط خونی باشد.»
سایر علائم
علاوه بر تنگی نفس، درد قفسه‌ی سینه و سرفه‌ی خلط دار ممکن است علائم دیگری نیز مشاهده کنید که عبارت‌اند از:
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- سبکی سر یا سرگیجه
- تعریق بیش از حد
- تب
- درد یا تورم پا
- پوست سرد و بی‌رنگ
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شخصی دچار تنگی نفس غیر قابل توضیح، درد قفسه‌ی سینه (مشابه حمله قلبی_اغلب حین تنفس عمیق و سرفه احساس می‌شود و امکان تنفس را از فرد می‌گیرد) و سرفه همراه با خلط خونی شد، حتما به سرعت باید به پزشک مراجعه کند. آمبولی ریه بیماری بسیار خطرناکی است که درمان سریع بسیار در بهبودی و پیشگیری از مرگ موثر است!
چگونه آمبولی ریه تشخیص داده می‌شود؟
اگر شخص علاوه بر آمبولی به بیماری‌های ریوی و قلبی مبتلا باشد، تشخیص کمی دشوار خواهد بود. به همین دلیل، پزشک احتمالاً در مورد سابقه پزشکی بیمار سوال می‌پرسد، یک معاینه بدنی انجام می‌دهد و یک یا چند آزمایش زیر را تجویز می‌کند:
عکس برداری با اشعه‌ی X از قفسه‌ی سینه
سی تی اسکن:
سی تی اسکن با تولید اشعه ایکس تصاویر مقطعی از بدن شما تولید می‌کند.
MRI:
این آزمایش به وسیله‌ی میدان مغناطیسی و امواج رادیویی است. اگر شخص بیمار باردار بوده یا به بیماری‌های کلیوی مبتلا باشد از این روش استفاده می‌شود تا مواد رنگی‌ای که در سایر آزمایش‌ها استفاده می‌شود، به آن‌ها آسیب نرساند.
آنژیوگرافی ریوی:
این آزمایش شامل ایجاد یک برش کوچک است تا پزشک بتواند ابزارهای تخصصی را از طریق وریدهای بیمار هدایت کند. هم چنین یک ماده حاجب (ماده رنگی مخصوص) تزریق می‌شود تا رگ‌های خونی ریه دیده شود.
سونوگرافی وریدی دوبلکس یا فشرده سازی:
در این آزمایش از امواج رادیویی برای تجسم جریان خون و بررسی لخته شدن خون در پاها استفاده می‌شود. این کار به وسیله‌ای میله‌ای به نام مبدل که بر روی پوست حرکت داده می‌شود انجام می‌شود. امواج سپس به مبدل بازتاب می‌شوند تا یک تصویر متحرک در رایانه ایجاد کنند.
venography:
از آن جایی که وریدها به طور معمول در عکس برداری با اشعه‌ی x دیده نمی‌شوند، با انجام این آزمایش و استفاده از یک ماده‌ی رنگی بر پایه‌ی ید رگ‌های پا و معده را بررسی می‌کنند.
آزمایش خون:
آزمایش خون برای ماده حل کننده لخته در ماده دیمر D، تعیین میزان اکسیژن خون، تشخیص اختلالات لخته شدن ارثی کاربرد دارد.
آیا آمبولی ریوی قابل درمان است؟
بله. هدف از درمان این بیماری جلوگیری از بزرگ شدن لخته‌ی خون موجود و هم چنین جلوگیری از ایجاد لخته‌ی خون جدید است. نحوه‌ی درمان به اندازه و محل لخته بستگی دارد.
اگر مشکل جزئی باشد، پزشک از دارو برای درمان بیماری استفاده می‌کند. دو دسته‌ی دارویی زیر در این زمینه تجویز می‌شوند:
- داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقاد خون): این داروها هم از بزرگ شدن لخته‌های موجود و تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری می‌کنند. هپارین از همین دسته دارویی است که اغلب استفاده می‌شود و می‌تواند به صورت وریدی یا زیرپوستی تزریق شود و اغلب تا چند روز با داروی ضد انعقاد خوراکی مانند وارفارین همپوشانی می‌شود.
- حل کننده‌های لخته (ترومبولیتیک): لخته‌ها معمولاً به خودی خود تجزیه می‌شوند، اما مصرف این داروها به تجزیه شدن لخته‌ها سرعت می‌بخشد و فقط در مواقع ضروری و به دستور پزشک باید مصرف گردند. زیرا می‌توانند باعث خونریزی ناگهانی و شدید شوند.
برای از بین بردن لخته‌های مشکل ساز، به ویژه مواردی که جریان خون در ریه‌ها یا قلب را محدود می‌کنند، ممکن است جراحی لازم باشد. برخی از روشهای جراحی که ممکن است پزشک در مورد آمبولی ریه استفاده کند شامل موارد زیر است:
- برداشتن لخته: در مواقعی که یک لخته‌ی بسیار بزرگ و تهدید کننده در ریه باشد، پزشک آن را از طریق یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر بر میدارد. این کاتتر از طریق رگ‌های خونی بیمار وارد بدنش می‌شود.
- فیلتر وریدی: در شرایطی که بیمار نمی‌تواند داروهای ضد انعقادی مصرف کند و یا علی رغم اثر نداشته است از این روش استفاده می‌شود. در این جراحی به وسیله‌ی کاتتر یک فیلتر در رگ اصلی بدن (ورید اجوف تحتانی) از سمت پاها به سمت راست قلب قرار می‌دهند. این فیلتر می‌تواند مانع از حرکت لخته‌ها به سمت ریه شود. در صورت‌عدم نیاز به فیلتر، این فیلتر‌ها قابل حذف یا برداشتن هستند.
- جراحی باز: پزشکان از جراحی باز فقط در شرایط اضطراری استفاده می‌کنند که فرد در شوک باشد یا داروهایی برای از بین بردن لخته استفاده نکند.
آیا مراقبت‌های خاصی پس از درمان نیاز است؟
پس از دریافت مراقبت‌های لازم حتماً در این مورد از پزشک خود سؤال کنید. گاهی نیاز است بیمار تا مدتی به مصرف داروهای ضد انعقاد خون ادامه دهد، از جوراب‌های فشاری خاص استفاده کند و ورزش‌های مخصوص پا که آموزش دیده است را تکرار کند.
آیا راهی برای پیشگیری وجود دارد؟
در بیمارستان‌ها بعد از عمل جراحی به منظور جلوگیری اقدامات زیر را انجام می‌دهند:
- استفاده از جوراب‌های فشار مخصوص
- استفاده از داروهای ضد انعقاد خون
- بالا نگه داشتن پاها نسبت به سطح بدن
هم چنین توصیه می‌شود در طی سفر
اگر یک پرواز طولانی دارید، سعی کنید هر چند ساعت یک بار راه بروید. اگر نمی‌توانید بایستید، انگشتان پا به سمت خود خم کنید.
کشش دیگری که می‌توانید در حالت نشسته انجام دهید این است که با یک دست پای خود را به سمت بالا به سمت سینه بکشید، پایین آن پا را با دست دیگر بگیرید. این حالت را به مدت ۱۵ ثانیه حفظ کنید و سپس آن را با پای دیگر امتحان کنید. این کار را حداکثر ۱۰ بار در ساعت انجام دهید.
اگر در مسافت طولانی رانندگی می‌کنید، هر ساعت توقف کنید و پاها را دراز کنید.
حتماً مایعات به میزان فراوان بنوشید.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pulmonary-embolism/symptoms-causes/syc-20354647
https://www.healthline.com/health/pulmonary-embolus
اگر با علائم آمبولی ریه رو به رو هستید این را بدانید که زمان یکی از مهم‌ترین فاکتورها در تشخیص و در نتیجه درمان بیماری است بنابراین برای اینکه مشکل شما به مرحله حاد نرسد هرچه سریع‌تر با پزشکتان تماس بگیرید
مرکز پزشکی فوق تخصصی طبیب برتر
دکتر نجمه شریفی متولد فروردین ۱۳۷۸ در شهر اصفهان هستند. ایشان مقاطع تحصیلی دبستان تا دبیرستان خود را در تهران پشت سر گذاشته و در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان دانشجوی مقطع دکتری داروسازی وارد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان شدند. ایشان در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ به تیم محتوای «طبیب برتر» پیوستند و با قلم خود در انتقال مفاهیم و پاسخ به سوالات مخاطبین عزیز این مجموعه را کمک کردند.
- سنگینی قفسه سینه | چرا قفسه‌ی سینه‌ام سنگینه؟ - مهر ۱۷, ۱۴۰۰
- علائم سکته‌ی قلبی در زنان و مردان - شهریور ۶, ۱۴۰۰
- رژیم غذایی سالم برای بیماران قلبی - مرداد ۱۶, ۱۴۰۰
